YAYIN TARİHİ: 30.04.2006
Geçtiğimiz günlerde kamuoyunda geniş yankı uyandıran, Doç. Dr. Umut Özkırımlı'nın akademik yönetiminde İstanbul Bilgi Üniversitesi-Tempo Dergisi işbirliği ile gerçekleştirilen "Milliyetçilik Araştırması", sadece milliyetçilik konusunda değil aynı zamanda Türkiye'de şu anki seçmen profili ve parti tercihleri hakkında da bilgi(ler) içeriyor. Dahası, "2002 seçimlerinde hangi partiye oy verdiniz?" ve "Bugün seçim olsa hangi partiye oy verirsiniz?" sorularına verilen yanıtlar, iktidar partisi AKP'nin seçmen profilinin geçtiğimiz dört yıldaki evrimini görme olanağı sağlıyor. Bugün seçim olsa hangi partiye oy verirsiniz sorusuna verilen yanıtlar oy oranlarının, AKP için yüzde 33,4, CHP için yüzde 12,9, MHP için yüzde 8, protestocular (hiçbirine diyenler) için yüzde 11 ve kararsızlar için yüzde 9,4 olduğunu gösteriyor.
AKP ile diğer partilerin seçmen profillerinin karşılaştırılması, araştırmada sorulan sorulardan hareketle türetilen dokuz etkenin parti tercihleri ile ilişkilendirilmesiyle gerçekleştirildi (Meraklısı için not 1: Karşılaştırmanın yapıldığı teknik, referans kategorisi olarak AKP'nin alındığı M-Logittir). Bu etkenler, (1) seçmenlerin yaşlarını, (2) cinsiyetlerini, (3) yaşadıkları yerleşim birimlerinin kent mi yoksa kır mı olduğunu, (4) sosyo-ekonomik statülerini, (5) üç büyük kentte yaşayıp yaşamadıklarını, (6) kendilerini öznel olarak sağcı olarak mı yoksa solcu olarak mı algıladıklarını, (7) ne ölçüde dindar olduklarını, (8) kendilerini ne düzeyde "Türk milliyetçisi" olarak gördüklerini ve (9) ne oranda Türkiye'nin AB'ye tam üye olmasından yana olduklarını içeriyor (Meraklısı için not 2: Dindarlık etkeni bununla ilgili olarak sorulan iki, Türk milliyetçiliği etkeni bu konudaki dokuz ve AB yandaşlığı etkeni ilgili sekiz soruya verilen yanıtlara "faktör analizi" uygulanmasıyla türetildi). Bulguları şu şekilde özetlemek mümkün:
AKP seçmenleri CHP seçmenlerine oranla, (1) daha genç, (2) daha çok kırsal yerleşim birimlerinde yaşayan, (3) sosyo-ekonomik statüleri daha düşük, (4) kendilerini daha çok sağcı olarak algılayan ve (5) daha fazla dindar olan seçmenlerden oluşuyor. AKP seçmenleri ile CHP seçmenleri arasında diğer etkenler (cinsiyet, Türk milliyetçiliği, AB yandaşlığı, üç büyük kentte yaşayıp yaşamadıkları) açısından fark bulunmuyor. Fark bulunmamasının anlamını bir örnekle açıklamak gerekirse, AB yandaşlığı açısından iki partinin seçmen profili arasında fark olmaması AB yandaşlığının AKP seçmenleri ve CHP seçmenleri arasında aynı miktarda destek bulması anlamına geliyor. Türkiye'nin AB'ye üyeliğini desteklemek konusunda iki parti arasında fark olmadığı bulgusu ile AKP seçmenlerinin sosyo-ekonomik statülerinin daha düşük olması ve daha çok kırsal yerleşim birimlerinde yaşıyor olmaları, AKP seçmen kitlesinin son dört yılda CHP seçmenlerine kıyasla değiştiğini gösteriyor. Çünkü, 2002 ve 2004 yıllarında Türkiye Sosyal, Ekonomik ve Siyasal Araştırmalar Vakfı (TÜSES) tarafından gerçekleştirilen çalışmaların verilerinin analizi, CHP seçmenlerinin daha fazla AB yandaşı olduğunu, sosyo-ekonomik statü ve yerleşim birimi bakımından iki partinin seçmenleri arasında fark bulunmadığını gösteriyordu. Oysa şimdi, AKP' ye oy vermeyi düşünenlerin AB yandaşlığı CHP seçmenlerininki kadar. Buna karşılık, içinde bulunduğumuz an itibarıyla AKP seçmenleri artık daha çok kırsal yerleşim birimlerinde yaşayan ve sosyo-ekonomik statüleri daha düşük seçmenlerdir.
AKP-MHP karşılaştırması
AKP seçmenleri MHP seçmenlerine göre, (1) daha çok üç büyük şehirde (2) üç büyük şehrin dışındaki yerleşim birimlerinde ise şehir merkezlerinden çok kırsal alanlarda yaşayan, (3) kendilerini daha az Türk milliyetçisi olarak gören, (4) daha dindar, (5) sosyo-ekonomik düzeyi daha düşük ve (6) daha fazla AB yandaşı seçmenlerden oluşuyor. Diğer etkenler açısından, AKP'li seçmenlerle MHP'li seçmenler arasında farklılık yok. AKP seçmen tabanının MHP tabanına kıyasla da bir değişim gösterdiği anlaşılıyor. Çünkü TÜSES'in 2002 araştırmasında iki partinin seçmenleri arasında AB yandaşlığı açısından fark yoktu ve farklılık 2004 araştırmasında ortaya çıkmıştı. Ayrıca, ne 2002 ne de 2004 araştırmasında yaşanılan yerleşim birimi açısından iki partinin seçmenleri arasında fark bulunuyordu.
AKP-Protestocular karşılaştırması
AKP seçmenleri protestoculara oranla, (1) daha çok kırsal yerleşim birimlerinde yaşayan, (2) daha dindar ve (3) daha fazla AB yandaşı seçmenlerden oluşıyor. Diğer etkenler açısından farklılık bulunmuyor.
AKP-Kararsızlar karşılaştırması
Kararsız seçmenlere göre AKP seçmenleri, (1) daha çok erkek, (2) daha genç, (3) sosyo-ekonomik düzeyi daha düşük, (4) daha çok üç büyük şehir dışında yaşayan ve (5) kendisini daha çok sağcı olarak algılayan seçmenlerden oluşuyor. Diğer etkenler bakımından bir farklılık yok.
2002 seçimlerinde hangi partiye oy verdiniz sorusunun yanıtlarından hareketle AKP'nin 2002'deki ve 2006'daki seçmen profillerinin karşılaştırılması da mümkündür. Ele aldığımız dokuz etken çerçevesinde, 2006'daki AKP seçmenlerinin 2002'deki AKP seçmenlerine göre, (1) daha çok kırsal yerleşim bölgelerinde yaşadıkları, (2) daha düşük sosyo-ekonomik kökenli ve (3) daha fazla AB yandaşı oldukları anlaşılıyor. Milliyetçilik Araştırması'nın verileri ile elde edilen bu bulgular, TÜSES'in 2002 ve 2004 araştırmalarındaki bulgularla örtüşüyor. Çünkü yukarıda belirttiğimiz gibi, 2002 ve 2004 yıllarında, yaşanılan yerleşim biriminin kır olması, sosyo-ekonomik statü düzeyinin düşüklüğü ve AB yandaşlığı AKP seçmenlerinin ayırt edici özellikleri değildi.
Sonuç yerine
Farklı zamanlarda yapılmış farklı araştırmaların verilerinin analiz edilmesi, AKP'nin toplumdan gördüğü destekte önemli bir değişme görülmese de iktidara geldiği tarihten bugüne seçmen profilinde değişim yaşandığını gösteriyor. AKP seçmenleri bugün itibarıyla, üç büyük kentte, bunların dışındaki yerleşim birimlerinde ise daha çok kırsal alanlarda yaşayan, sosyo-ekonomik statüleri düşük ve AB yandaşı seçmenlerden oluşuyor. AKP seçmenlerinden daha yüksek sosyo-ekonomik statüdeki CHP seçmenlerinin başta üç büyük kent olmak üzere daha çok büyük kentlerde yaşadığı dikkate alınırsa, AKP esas olarak üç büyük kente göç veren yerleşim birimleriyle, buralardan üç büyük kente göç etmiş seçmenler nezdinde güçlüdür. O bakımdan bugün AKP'nin, Türkiye'de sosyo-ekonomik açıdan zor ve mağdur durumda olanların AB dolayımı ile umut bağladıkları parti olduğu söylenebilir. Bu arada ilginç bir nokta, AKP seçmenlerinin çoğunun, AB üyeliğinin Türkiye'ye en büyük yararının demokrasinin ya da insan haklarının gelişmesi değil ekonomik refah olacağını düşünüyor olmalarıdır. Bu nedenle, AB'yle sosyal politika ile tarım politikaları dosyalarının müzakereleri, iç politika açısından, sıcak geçeceğe benzer...
İstanbul Bilgi Üni., öğretim üyesi